هر چند خواب به طور خودآگاه رخ نمی‌دهد اما هيچ وقت به يك شكل نيست. خواب پنج مرحله دارد.
وقتی‌كاملا بيدار هستيد:
قبل از به خواب رفتن بيداريد! اما در زمان بيداری‌چه اتفاقاتی‌در ذهن شما رخ می‌دهد؟ در طول روز سيستم بيداری‌كامل در اوج فعاليت خود است و ذهن امواج مغزی‌بالايی‌را نشان می‌دهد كه به آن امواج مغزی‌بتا می‌گويند.
در زمان بيداري، امواج مغزی‌بتا وجود دارند و ذهن در حد بالاترين حد فعاليت خود است. افكار مختلفی‌در ذهن می‌آيد و ما را در مسير زندگی روزانه نگه می‌دارد. كم كم ذهن از بخش درك خودآگاه به بخش ناخودآگاه وارد می‌شود.
مرحله اول خواب:
آيا می‌دانيد كه در تمام طول زندگی‌مرحله اول خواب را به طور آگاهانه تجربه می‌كنيد.
زمانی‌را به ياد می‌آوريد كه خواب آلود شده ايد، چرت می‌زديد يا در طی‌يك كلاس درس خسته كننده تمركزی‌روی‌درس نداشتيد؟
اين ها همانند مرحله اول خواب هستند (و خواهيد فهميد كه چرا) وارد مرحله اول خواب می‌شويم. در خلال اين مرحله امواج مغزی‌كم كم شروع به آهسته شدن می‌كنند كه امواج مغزی‌آلفا ناميده می‌شوند. امواج مغزی‌آلفا را «امواج بيداري» هم می‌نامند، زيرا در هنگام مشاهده اين امواج هنوز بيدار و هوشيار هستيم. در اين مرحله بدن شل شده و ضربان قلب و تعداد تنفس كاهش می‌يابد و ذهن تمايل پيدا می‌كند تا به سمت مرحله تخيلات و تمدد اعصاب برود، مرحله ای‌كه افكار همانند عسل چكه می‌كنند و فرد از بودن در اين مرحله احساس خوبی‌پيدا می‌كند.
مرحله اول خواب «درگاه» ورود به خواب است.
مرحله دوم خواب:
در طی‌مرحله دوم خواب، الگوی‌امواج مغزی‌محورهای‌خواب و كمپلكس هایK ناميده می‌شوند. اين امواج فعاليت های‌ناگهانی‌مغز هستند. گروهی‌از دانشمندان معتقدند اين امواج به زبان ساده تر حاكی‌از كوشش های‌تدريجی‌مغز برای«خاموش كردن خود» است. در خلال اين مرحله، هنوز هوشياری‌وجود دارد. در حقيقت بر طبق بررسی‌های‌انجام شده روی‌خواب، اكثر مردم وقتی‌از مرحله دوم خواب بيدار می‌شوند می‌گويند «هنوز بيدار بودم»
مرحله سوم و چهارم (خواب عميق):
درطی‌مرحله ۳ و ۴ فعاليت امواج مغزی‌به پايين ترين حد خود می‌رسد، اين امواج مغزی‌بسيار آهسته امواج مغزی‌دلتا ناميده می‌شوند، و امواج مغزی‌بين امواج دلتا و تتا تغيير می‌كنند. در خلال اين دو مرحله به طور رسمی‌واقعا «خواب» هستيم كه به اين مرحله خواب عميق هم می‌گويند. در خواب عميق، فشار خون، تعداد تنفس و تعداد ضربان قلب به پايين ترين حد خود می‌رسد. رگ های‌خونی‌گشاد شده و خون بيشتری‌كه در طی‌روز در ارگان ها ذخيره شده اند به سمت ماهيچه ها و اعصاب رفته و آن ها را بازسازی‌می‌كنند.
مرحله پنجم (خواب REM):
مرحله ۵ خواب شگفت انگيزترين مرحله خواب است، به طوری‌كه دانشمندان هنوز نتوانسته اند عملكرد دقيق آن را متوجه شوند. مرحله ۵ خواب مرحله حركت سريع چشم، يا به اختصار خواب REM هم ناميده می‌شود. در خلال دهه ۱۹۵۰ دانشمندی‌به نام ناتانيل كليتمن كشف كرد وقتی‌مردم در اين مرحله خواب هستند، چشم ها حركات بسيار سريعی‌در تمام جهات انجام می‌دهند. همچنين متوجه شد ۹۵% مردم بعد از بيدار شدن از اين مرحله می‌گويند در حال ديدن رويا بوده اند. به همين خاطر خواب REM به عنوان مرحله رويا ديدن معروف است. عقيده بر اين است كه ديدن رويا بيشتر در مرحله خواب REM رخ می‌دهد.
امواج مغزی‌در طی‌خواب REM چگونه اند؟
طبيعتا طبق آنچه تا كنون ذكر شد، حدس می‌زنيد كه در اين مرحله از خواب امواج مغزی‌آهسته ترند. اما عكس آن صادق است. امواج مغزی‌به سرعت افزايش می‌يابند و شبيه زمانی‌می‌شوند كه فرد كاملا بيدار است! به همين خاطر است كه روياها بسيار واقعی‌به نظر می‌رسند و تا بيدار نشويم قبول اين كه واقعی‌نيستند بسيار سخت است.
منبع: كتاب خواب پر قدرت، چگونه كمتر بخوابيم و انرژی‌بيشتری‌داشته باشيم/ كاسپرم . پستاوسكي/ ترجمه: سيد علی‌سادات ميرئي/ ناشر: زيتون/ ص۱۴